Herbegrafenis I.J. Havelaar
Binnen de ruïne op de begraafplaats rond de Hillegondakerk lag tot recent ook het graf van Ian Jacob Havelaar (roepnaam: Jan), geboren te Rotterdam op 19 maart 1910, overleden te Colijnsplaat op 25 november 1944.
Zijn graf viel op door het kruis, dat erop geplaatst was en de helm die aan het kruis hing. Het graf, geen “oorlogsgraf”, was één van de vier graven van gesneuvelden op onze begraafplaats.
Havelaar was Engelandvaarder en eerste luitenant bij de Verkenningseenheid van de Prinses Irenebrigade. Noord-Beveland was in november 1944 al bevrijd, maar Schouwen-Duiveland was nog in handen van de Duitsers. Vanuit dat eiland probeerden de Duitsers bij Colijnsplaat te landen met als doel om onder meer de sluis aldaar op te blazen en zo het hele dorp en delen van het eiland onder water te zetten. Dit plan is door de verkenningseenheid van Havelaar verijdeld. Havelaar is gesneuveld toen hij in zijn hoofd getroffen werd door een kogel op het moment dat hij als verkenner zijn hoofd boven de dijk stak om de beweging van de Duitsers waar te nemen. Gesproken wordt van een toevalstreffer. Hij is dus, anders dan soms gemeld, niet gefusilleerd. Ook de commandant van de Duitse eenheid is bij het vuurgevecht gesneuveld. Het merendeel van de Duitsers heeft zich daarna overgegeven.
Havelaar is de volgende dag in Colijnsplaat begraven en op 5 augustus 1945 herbegraven in Hillegersberg in het familiegraf van zijn familie, kelder nr 12 binnen de ruïne. De helm op zijn graf is enige tijd uitgeleend geweest aan de begraafplaats in Colijnsplaat, daar zoek geraakt maar na verloop van enige tijd weer gevonden. In dat graf zijn (sinds 1835) diverse leden van de familie Havelaar begraven, de laatste (een zus van Jan Havelaar) in 1993. Op de begraafplaats zijn overigens meer graven van (andere takken van) de familie Havelaar.
De rechthebbenden hebben inmiddels afstand gedaan van het grafrecht voor dit familiegraf. In overleg tussen de nabestaanden, de Oorlogsgravenstichting en andere betrokkenen is besloten om de stoffelijke resten van Ian Jacob Havelaar over te brengen naar Colijnsplaat. Daarmee keert hij terug naar de plaats waar al zeer veel aandacht aan zijn optreden en zijn dood wordt besteed: de doorgaande straat door het centrum van Colijnsplaat (de Havelaarstraat) is jaren geleden naar hem vernoemd; bij de kerk aan diezelfde straat is een monument dat aandacht vraagt voor de gebeurtenissen van 25 november 1944 (met een bronzen replica van Havelaars helm) en er komt in Colijnsplaat een herinneringsbank, deel uitmakend van de Liberation Route Europe, een reeks soortgelijke banken vanaf de stranden van Normandië, via Noord-Frankrijk en België tot in Nederland.
Op de begraafplaats zijn nu nog drie graven van gesneuvelden, van de reservekapitein C.P. van der Ende, van W.U. Eberle (bewakingstroep Hillegersberg) en van R. Baelde (gefusilleerd).
Hans Burgers
Secretaris College van Kerkrentmeesters